πραγματεία

η, ΝΜΑ, και ιων. τ. πρηγματίη, και ποιητ. τ. πραγματίη, Α [πραγματεύομαι]

νεοελλ.

επιστημονική μελέτη, σύγγραμμα, διατριβή

νεοελλ.-μσν.

πραμάτεια

αρχ.

1. επιμελής ενασχόληση με μια εργασία μέχρι την περάτωσή της

2. επίπονη, κοπιαστική εργασία

3. ασχολία, εργασία, έργο («τοῡ πολιτικοῡ... πᾱσα ἡ πραγματεία περὶ πόλιν [ἐστί]», Αριστοφ.)

4. συχνή ενασχόληση με δικαστικές υποθέσεις

5. (για κτίσματα τού Σολομώντος) έργο, δημιούργημα («καὶ πᾱσαν πραγματείαν Σαλωμών, ὅσα ἠθέλησε ποιῆσαι», ΠΔ)

6. ενόχληση, ταραχή, φασαρία

7. διαπραγμάτευση μιας υπόθεσης («τὴν μὲν γαρ που τοῡ ἐπιπέδου πραγματείαν γεωμετρίαν ἐτίθης», Πλάτ.)

8. τρόπος, σύστημα, διαπραγμάτευσης μιας υπόθεσης («ἡ τοῡ Πλάτωνος πραγματεία» — το σύστημα ή το δόγμα τού Πλάτωνος)

9. φιλοσοφική διαπραγμάτευση ενός θέματος, φιλοσοφική εργασία

10. υπόθεση φιλοσοφικού έργου

11. ιστορικό έργο, στο οποίο τα γεγονότα εκτίθενται όχι μόνο κατά χρονολογική σειρά αλλά και ως αίτια και αποτελέσματα

12. μαγική πράξη, επωδή, ξόρκι («ἡ Σολομῶντος πραγματεία», πάπ.)

13. στον πληθ. αἱ πραγματεῑαι

α) επίσημα καθήκοντα και υποχρεώσεις («τὰς δ' ἄλλας ταύτας πραγματείας προστεταγμένας κατὰ ψήφισμα», Αισχίν.)

β) (γενικά) οι υποθέσεις («κάτω βλέπειν εἰς ἀνθρώπων πραγματείας», Πλάτ.)

14. φρ. α) «μετὰ πολλῆς πραγματείας» — με πολλή ενασχόληση

β) «ἡ τοῡ διαλέγεσθαι πραγματεία» — η ενασχόληση με τη διαλεκτική

γ) «ἡ δημηγορική πραγματεία» — το έργο τού ρήτορα

δ) «Τρωική πραγματεία» — όλα όσα μυθολογούνται για τον Τρωικό Πόλεμο

ε) «πρὸς ἔθνην τὴν πραγματείαν ἔχειν» — έχω σχέσεις, συναλλαγές με διάφορα έθνη.